मानदुखी: कारणे आणि उपाय
आजच्या काळात मानेच्या वेदनेची (सर्व्हायकल पेन) समस्या झपाट्याने वाढत आहे. मोबाईल आणि कॉम्प्युटरच्या वाढत्या वापरामुळे हा त्रास आता केवळ वयस्कांपुरताच मर्यादित राहिलेला नाही, तर तरुणांमध्येही सामान्य होत चालला आहे.
मानदुखी का होते?
मान ही आपल्या शरीराची एक नाजूक रचना आहे. तिला दररोज अनेक प्रकारच्या हालचाली करावी लागतात. चुकीच्या पद्धतीने बसणे, झोपणे किंवा तासनतास एकाच स्थितीत राहणे यामुळे मानेच्या स्नायूंवर ताण पडतो.
मुख्य कारणे:
• तासनतास मोबाईल पाहणे (डोकं खाली घालून)
• चुकीच्या पद्धतीने बसून कामकाज करणे
• कठीण उशी वापरणे
• व्यायामाचा अभाव
• वयानुसार मणक्यांमधील बदल
लक्षणे ओळखा
मानेच्या वेदनेची सुरुवात हळूहळू होते. सुरुवातीला थोडी अस्वस्थता जाणवते, पण दुर्लक्ष केल्यास ही समस्या गंभीर होऊ शकते:
• मानेत ताठरपणा आणि दुखणे
• डोकेदुखी (विशेषतः मानेपासून सुरू होणारी)
• खांद्यात वेदना
• हातात मुंग्या येणे किंवा अशक्तपणा
• डोकं वळवण्यात अडचण
घरगुती उपाय
मानदुखीचा त्रास कमी करण्यासाठी काही सोप्या उपाय:
१. योग्य स्थिती: बसताना पाठीचा कणा सरळ ठेवा. कॉम्प्युटर किंवा मोबाईल डोळ्यांच्या पातळीवर ठेवा.
२. नियमित विश्रांती: दर तासाला ५-१० मिनिटे विश्रांती घ्या. मान हळूवारपणे फिरवा.
३. गरम पाण्याची पिशवी: वेदना असलेल्या भागावर गरम पाण्याची पिशवी ठेवा.
४. सोपे व्यायाम:
• मान हळू हळू पुढे-मागे, डावीकडे-उजवीकडे वळवा
• खांदे वर-खाली करा
• दोन्ही हात फिरवा
५. योग्य उशी: मानेला योग्य आधार देणारी मध्यम उशी वापरा.
डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?
खालील परिस्थितीत तातडीने डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा:
• वेदना एक आठवड्यापेक्षा जास्त काळ टिकली तर
• हातात अशक्तपणा जाणवल्यास
• चक्कर येत असल्यास
• अपघातानंतर मानेत दुखत असल्यास
प्रतिबंध हाच उत्तम उपाय
मानदुखी होऊ नये म्हणून:
• दररोज १५-२० मिनिटे मानेचे व्यायाम करा
• चालत-फिरत राहा
• योग्य पद्धतीने बसा आणि झोपा
• मोबाईल वापर मर्यादित करा
• ताण कमी करा (योग, ध्यान यांचा अवलंब करा)
मानदुखी ही टाळता येणारी समस्या आहे. थोड्या जागरूकतेने आणि नियमित व्यायामाने आपण निरोगी आणि वेदनामुक्त जीवन जगू शकतो. लक्षणे दिसताच योग्य उपचार घेणे महत्त्वाचे आहे.
डॉ. कमलेश तयाडे
MBBS, MD, DM
न्यूरोलॉजिस्ट (AIIMS, दिल्ली)
महादेव हॉस्पिटल, जळगाव
